بررسی تیپشناسی شخصیت بر اساس مدل « تیپشناسی انیاگرام»
آن وقتهای کودکی، همه چیز خیلی سادهتر از حالا بود و بدون دلیل خیلی چیزها را رد یا قبول میکردیم.
اما میان کودکیهایمان متوجه بودیم که بعضی هم سن و سالها کمتر یا بیشتر از ما قدرت “نه” گفتن و یا گرفتن آنچه میخواهند را دارند، بعضی بیشتر از بقیه جیغ و فریاد میکنند و بعضی همیشه یک گوشه، تنهایی نشستهاند و سرشان به بازی تک نفره با خود یا دوستان خیالی، گرم است. البته آنهایی که دوستان خیالی داشتند معمولا آنقدر کمحرف و راز نگهدار بودند که بعدها فهمیدیم چنین ماجرای هیجان انگیزی هم وجود دارد!
به قول ” رنی بارون” چیزی برای فرزندانمان خوبست که با آن ویژگی متولد شدهباشند.
میخواهم بگویم آدمها از کودکی، لوح (صفحه) های نوشته شدهی ژنتیکی دارند که به ارث میبرند. هر لوح بسیار شبیه به یک تبلت با برنامههای مختلف است که توانایی بعضی از آنها ساده و برخی پیچیده میباشد. نوشته و برنامههای برخی انگار قرارست یک روز خوانده یا اجراء شوند و بعضی هرگز اجراء نمیشوند ولی شاید لوحهای پررنگ یا تبلتهایی هم باشند که نور صفحه به اندازهی کافی برای خواندهشدن نداشته ولی قدرت زیادی برای اجراء داشتهباشند، همانهایی که میتوانند خطرآفرین و زیرپوستی عمل کنند و یا که شاید نهتنها خطری نداشته که نقطه قوت و استعدای خاص داشتهباشند!
اینهمه برای گفتن این نکتهی مهم بود که هیچکس نمیداند کودکی که دارد میپرورد و یا عزیز نزدیک و یا حتی خودش، روزی قرارست تبهکار شود یا یک نابغهی خلاق، دانشمندی خاص شود یا هنرمندی ناب؟ مدیری موفق گردد یا کارگری ساده؟ ولی اگر بتوان توانایی خواندن بعضی از این لوحها را داشت، خصوصاً توسط خود افراد و اگر هنوز کودکند به واسطهی بزرگترها (افراد خانواده، مشاور، مربی و معلمهای کودک) اتفاقات جالبی رخ خواهد داد.
اینگونه هر شخص میتواند برای آیندهاش بهتر تصمیم بگیرد که چه کاره شود و چه رشتهای را انتخاب کند تا در آن موفقتر باشد. همچنین میتواند بفهمد از چه کسانی یا چه موضوعاتی و چه زمانهایی ممکناست آسیب ببیند یا به چه کسانی ممکن است آسیب بزند تا بتواند مانع آنها شود.
تیپشناسی شخصیت که سالهاست توسط متخصصین، تحقیق و اجرا شده به همین موضوع میپردازد و انواع مختلفی دارد. یکی از مدلهایی که به نسبت دیگر انواع، سادهتر است “تیپشناسی اینیاگرام” نام دارد.
در این مدل، اول، آدمها در سه گروه بزرگ قرار میگیرند و بعد هر گروه به سه بخش تقسیم میشود با این حساب میتوانیم افراد را به 9 تیپ اصلی تقسیم کنیم که هیچکدام بهتر یا بدتر از آن دیگری نیست فقط استعداد، نیازها و رفتارهایشان در هر گروه شبیه هم ولی با گروههای دیگر متفاوت است.
حرکتیها:
این افراد به کنترل دیگران و محیط اطرافشان علاقه زیادی دارند، استقلال طلب هستند و معمولاً دوست ندارند از کسی دستور بگیرند. رفتار سالم حرکتیها، فعال و هدفمند بودن توام با حرکت و جنب و جوش است و رفتار ناسالم آنها بیش از حد فعال بودن، افراطی و حتی گاهی کم تحرک بودن است. احساس اولیه این افراد خشم است که باید کنترل شود.
ذهنیها:
این افراد به پیداکردن راهکار و حل مسائل بر مبنای الگوهای ذهنی و امنیت داشتن علاقه زیادی دارند و در واقع نیاز به امنیت در این افراد بیش از سایرین هست. به همین دلیل معمولا به سادگی با دیگران ارتباط نمیگیرند و به هر شخصی زود اطمینان نمیکنند. آنها همیشه صندلیهای نزدیک به در خروجی را انتخاب میکنند. ذهن این افراد دائما در حال تجزیه و تحلیل است.
رفتار سالم ذهنیها، برنامهریزی، دقت، تحلیل و آنالیز و رفتار ناسالمشان تحلیل زیاد و بیتوجهی به احساس با ترس و اضطرابهایی فراوان است.
هیجانیها:
این افراد بیشتر احساساتی هستند و عشق زیاد اما گاه غیرواقعی به دیگران دارند، نیازشان به توجه بیش از حد و نوازش است. رفتار سالم این گروه، دلسوز و مهربان بودن و توانمندی در برقراری ارتباط است. رفتار ناسالم هیجانیها، حساسیت و گاهی سنگدل و شکننده بودن است و احساس غم و تاسف اولین حسیست که در بروز اتفاقات در آنها ایجاد میشود.
حالا شاید خیلی از شما این سوال برایتان پیش بیاید که چرا ما از هر سه این گروه چیزی در خود پیدا میکنیم و در هیچکدام به تنهایی جا نمیگیریم؟ باید گفت که شما درست فکر میکنید. ما آدمیم و مثل شخصیتهای فیلم و داستان نیستیم که یا خیلی خوب باشیم یا خیلی بد و میتوانیم در همهی گروهها و تیپهای شخصیتی بسته به زمان و موقعیت قرار بگیریم اما همیشه و به طور ارثی و مثل رنگ چشم و مو که دست ما نیست، تمایل انجام دادن کارها در ما به یکی از گروهها بیشتر شبیه است و خصوصاً در لحظات بحرانی امکان آنکه رفتار یک گروه خاص را زودتر انجام دهیم بیشتر است. به این خصوصیت “ترجیح” میگوییم و در مطالب بعدی توضیح بیشتری خواهیم داد.
سعی نکنید چیزی که نیستید باشید، از تواناییهای خود، لذت ببرید!
“کارل یونگ”
انتشار در مجله رتبه
مشاورنامه آزمونهای سراسری گاج/ اسفند 93
عاطفه برزین