به تعبیر یونگ، روانشناسی در درجه اول علم خودآگاهیست و در درجه دوم علم روان ناخودآگاه و بررسی روان ناخودآگاه به صورت مستقیم امکان پذیر نیست که ناخودآگاه واقعا ناخودآگاه است و ما فقط میتوانیم راجع به آثار و نتایجی صحبت کنیم که از ناحیهای در ذهن به این نام، نشأت گرفته است.
حدود یک سوم تا نیمی از حیات آدمی در وضعیتی ناخودآگاه صورت میگیرد. در دوران اولیه کودکی و نیز هنگام خواب و حتی دوران بیهوشی بعداز عمل جراحی و یا ضربههای مغزی، انسان وارد این قلمرو میشود.
با این حساب خودآگاهی در مقابل ناخودآگاه مانند پوستهایست از یک کره عظیم که درونش ناخودآگاه شخصی و جمعی قرارگرفته که از آن ناآگاهیم و در واقع فقط شواهد غیرمستقیمی داریم که از این ناحیه هشیاری ما صحبت میکند و البته بعضی شواهد علمی مبنی بر وجود آن ناحیه هم در اختیار داریم.
به دلیل پوستهای بودن و حجم کمتر خودآگاه نسبت به ناخودآگاه، خودآگاه در یک لحظه معین فقط مقدار کمی از مطالب مرتبط و همزمان را در خود دارد و مابقی مطالب راجع به
هر موضوع در انباری ناخودآگاه میماند و ما فقط توسط توالی لحظات خوداگاه به تدوام و ادراک عمومی و آگاهی از جهان خودآگاه میرسیم و هرگز قادر نیستیم به تصویری از یکپارچگی و کلیت دست یابیم و مثل آنست که همیشه از یک شکاف باریک به موضوعات نگاه میکنیم و فقط از آن زاویه میتوانیم یک محدوده و یک لحظه ویژه را ببینیم و باقی تیره و تار است. در واقع ناحیه ناخودآگاه وسیع و پیوسته و ناحیه خودآگاه، محدود و لحظهایست!
بدین ترتیب یونگ معتقد است آنچه ابتدا به صورت واضح وجود دارد ناخودآگاه است و در واقع این خودآگاه است که از ناخوداگاه مشتق میشود. مثلا غرایض جزئی از ناخودآگاه هستند و از کودکی ما آغازمیشوند و کم کم فرایند خودآگاهی ما شکل میگیرد که این فعالیت آگاهانه به کوشش زیادی نیاز دارد!
برگرفته از کتاب اصول نظری و شیوه روانشناسی تحلیلی یونگ
توضیح: از ابتدای جهان، ناخودآگاه جمعی وجود داشته و برای هر شخص ناخودآگاه شخصی از دوران جنینی بوجود می آید و بعد ایگو به تدریج و با پیدا کردن آگاهی و عقل شکل میگیرد در حالیکه ناخودآگاه همچنان به طرز غول آسا و فوق تصور بزرگ می شود! و شاید جالب بودن این مبحث به دلیل رمزآلودگی ناخودآگاه و سوال برای امکان دسترسی به آن باشد ولی به نظر میرسد نه به این راحتی و واضحی ولی بتوان چیزهایی را از ناخودآگاه پیدا و یا به آن از طریق شواهد و آثار نگاه کرد که البته کاریست بسیار سخت اما شیرین(بعضی روانپزشگان متبحر برای مراجعانشان انجام می دهند).